سنتور یکی از زیباترین سازهای ایرانی است که از زمان های قدیم در ایران مرسوم بوده است و علاقمندان زیادی داشته است. برای آموزش سه تار بهتر است به بررسی این ساز بپردازیم و این ساز را مورد بررسی و تحلیل قرار دهیم. سنتور ساز زهی کوبه‌ای موسیقی ایرانی است. فرهنگ دهخدا سنتور را اینگونه باز شناخته است: «از سازهای ایرانی به شکل ذوزنقه که دارای سیم های بسیاری است و با دو زخمه چوبی نواخته میشود. رایج‌ترین نوع سنتور (۹ خرکی) دارای ۷۲ سیم است که به دسته‌های ۴ تایی و در ۱۸ دسته تقسیم میشود».
سنتور بر پایه بررسی ها و پژوهش ها یکی از کهن ترین سازهای گستره ایران به شمار می‌رود؛کهن ترین نشانه ای که از این ساز بر جامانده، از سنگ تراشی های آشور و بابلیان(۵۵۹پیش از میلاد) است. در این سنگ تراشی ها، صف تشریفاتی که به بزرگداشت آشور بانیپال بر پا شده،سازی که همانندی زیادی به سنتور دست ورزی دارد، در میان آن صف دیده میشود. ابوالحسن علی بن حسین مسعودی(مرگ به سال ۳۴۶ ه. ق) تاریخ‌نگار نامدار و نویسنده نسک مروج الذهب در شرح اوضاع موسیقی در زمان ساسانیان، هنگام نام بردن از سازهای متداول موسیقی ساسانی، واژه سنتور (سنطور) را ذکر می‌کند. در کتب کهن و تألیفات ابونصر فارابی و ابن سینا نیز نام سنتور چند بار ذکر شده‌است. عبدالقادر مراغه‌ای ساز یا طوفان را معرفی کرد که شبیه سنتور دست ورزی بود با این تفاوت که برای هر نت، تنها یک تار می‌بستند و با جابجا کردن خرک‌ها، آن را کوک می‌کردند. نام سنتور در سروده‌ها منوچهری نیز آمده‌است: فاخته نای زن و بط شده تنبور زنا کبک ناقوس زن و شارک سنتورزن است سنتور، سازی کاملاً ایرانی است که برخی ساخت آن را به ابونصر فارابی نسبت می‌دهند که مانند بربط، ساز دیگر ایرانی بعدها به خارج برده شد.
برخی پژوهشگران بر این باورند که سنتور در زمان‌های بسیار دور از ایران به دیگر کشورهای آسیایی رفته است، چنان که امروزه گونه های مشابه این ساز در عراق، ترکیه، سوریه، مصر، پاکستان، هند، تاجیکستان، چین، ویتنام، کره، اوکراین و دیگر کشورهای آسیای میانه و نیز در یونان نواخته میشود. شگفت نیست که چون نخستین پیانو به دست سرور الملک، سنتورنواز روزگار امیرکبیر رسید، در دم نواخته شد! او پس از دمی کار با این ساز گفت: این ساز روی دستگاه ماهور کوک شده‌است. وی همان روز ماهور را نواخت و پس از کوتاه زمانی آن را، کوک کرد به گونه‌ای که دستگاه شور را با آن نواخت و همین کوک ایرانی است که در این هنگام نیز روی پیانوی ایرانی انجام میگیرد. این کوک سرور الملکی نام دارد و واپسین دستگاه شور است که در کنار پرده‌های دلکش گرایلی خسروانی، آذربایجانی، گیلانی و گبری (زرتشتی) و کردی و جامه داران و ... نواخته میشود!
بر پایه اسناد و مدارک، نگارگری‌ها و مینیاتورهای سده‌های پیش، آنچه که ما دست ورزه به نام سنتور در اختیار داریم در واقع سنتوری است که از نزدیک به یکصد و پنجاه سال پیش (زمان قاجار) با شکل و شمایل کنونی خود در اختیار هنرمندان این مرز و بوم قرار دارد. چنان که سنتورهای محمدصادق خان، که نخستین نمونه صوتی ساز سنتور به جا مانده از دوران قاجار متعلق به وی می‌باشد، حبیب سماع حضور و حبیب سماعی، در ابعاد، شمار خرک و چگونگی ساخت، بسیار نزدیک به سنتور دست ورزی است. رئوف یکتا بیگ؛ از دانشمندان بزرگ موسیقی ترکیه در دایره المعارف لاوینیاک چاپ 1922 می نویسد: سنتور در اصل از آلات موسیقی قدیم یهودیان است. در دایره المعارف موسیقی لاروس نیز آمده: سنتور از جمله سازهایی است که یهودیان بسیار به آن علاقمند بوده اند. سنتور قبل از آغاز دوره قرون وسطی به اروپا راه یافت و مورد قبول عامه واقع شد و چون موسیقی و هنر در خدمت مذهب مسیحیت بود، هنرمندان اروپایی به تکامل آن کوشیدند تا در نهایت سازهایی از سنتور به وجود آمد که پیانو به عنوان سلطان سازها، یکی از آن ها می باشد.
آموزش سنتور که یکی زا آلات مهم موسیقی ایران است در شهرهای مختلف صورت میگیرد و همه ساله تعداد زیادی از هنر جوین به آموزش سه تار و فراگیری این ساز می پردازند. سنتوری که هم اکنون در ایران رایج است اصطلاحاً سُل کوک 9 خَرَک نامیده می شود که دارای 72 سیم است. تاکنون سنتورهای متفاوتی به لحاظ ساختاری برای کاربردهای گوناگون طراحی و ساخته شده است مانند سنتورهای 10، 11 و 12 خرک، سنتور لا کوک (که از آن بیشتر در تکنوازی ها و بداهه نوازی ها استفاده می شود و در مقایسه با سنتور سُل کوک، صدای زیرتری دارد)، سنتور سی کوک (که ابعاد آن از سنتور لا کوک کمتر است)، سنتور باس، سنتور باریتون، سنتور کروماتیک و سنتور کروماتیک بم. گفته شد که سنتور از نظر محدوده صدادهی یکی از گسترده ترین سازهای ایرانی است اما این ساز دارای تمام فواصل کروماتیک مخصوص موسیقی ایرانی نمی باشد یعنی در عین گستردگی محدود است و محدودیت این ساز به کوک آن برمی گردد. به طور مثال نوازنده برای نوازندگی از دستگاهی به دستگاه دیگر با مشکل روبرو می شود و برای این کار باید کوک یکی از نت ها را کمی تغییر دهد یا در چنین مواقعی نوازنده مجبور است خرک ها را جلو و عقب ببرد که این باعث عدم توازن بین سیم های سفید و پشت خرک می شود. به دلیل رفع این مشکل، چند سال پیش به پیشنهاد استاد حسین دهلوی، «سنتورهای کروماتیک» و «سنتورهای کروماتیک بم» ساخته شد. سنتور کروماتیک دارای همان میدان صدای سنتورهای معمولی می باشد ولی با خرک های بیشتر (30 خرک) و همین طور دارا بودن تمامی اصوات کروماتیک که کاربرد آن ها بیشتر در ارکسترها است اما این امر انعطاف پذیری ساز را جهت اجرای تکنیک های سرعتی کاهش خواهد داد.
اساتید زیادی در زمینه سنتور فعالیت نموده اند و سنتور را آموزش داده اند. آموزش سنتور ریشه در فرهنگ ایرانی دارد و ایرانیان از دیر باز با این ساز آشنا بوده اند و موسیقی دانان ایران آموزش سنتور را در الویت کار خود قرار داده بودند. بهترین سنتور نوازان از گذشته تا کنون عبارتند از محمدصادق خان (سرور الملک)، علی اکبر خان شاهی، حبیب سماع حضور، حبیب سماعی، رضا ورزنده، منصور صارمی، فرامرز پایور، رضا شفیعیان، مجید کیانی، اسماعیل تهرانی، پرویز مشکاتیان، پشنگ کامکار، اردوان کامکار و ...
آموزش سنتور راحت نیست و نیاز به استاد دارد برای این که آموزش سنتور را راحت تر کنید به این موارد توجه کنید
آموزش سنتور نیازمند استاد حرفه ای است و از این رو برای این کار وسواس به خرج دهید و تلاش کنید تا استادی مناسب و با تجربه انتخاب نمایید.
برای آموزش سنتور آموزشگاهی انتخاب کنید که قیمت آن مناسب است و اساتیدی با تجربه دارد.
برای آموزش سنتور باید انگیزه داشته باشید و سعی کنید که تحمل خود را افزایش دهید شما یک شبه راه صد ساله نخواهید رفت
در آموزش سنتور تحمل شرط اساسی است پس تحمل خود را افزایش دهید ودر این راه پایداری کنید. خوب است که برای آموزش سنتور سنین پایین را مبنا قرار دهید چرا که این سنین برای آموزش سنتور بسیار مناسب است و شما راحت تر می توانید سنتور بیاموزید.
برای آموزش سنتور باید تمرین زیاد داشت و شما باید هر روز تمرین کنید تا بتوانید سنتور بیاموزید .
برای آموزش سنتور باید تمرکز داشت در غیر این صورت فرد نمی تواند سنتور بیاموزد. موسیقی چه اثری بر شما و زندگی شما می گذارد موسیقی اثرات زیادی بر زندگی شما می گذارد و آموزش سنتور می تواند زندگی شما را تغییر دهد.
یادگیری و نواختن یک نوع از ساز های موسیقی می تواند سبب تقویت حافظه شما شود
سنتور نواختن و آموزش سنتور سبب خوشحالی شما می شود و حافظه شما را قوی می کند این که آیا شما بزنید یا ساز بادی فرقی نمیکند، نواختن یک ساز حافظه شما را قوی تر کرده و مانع از بروز اختلالات مربوط به افزایش سن از جمله آلزایمر میگردد . این فرآیند شامل یک لیست از وظایف پیچیده مانند قرار دادن انگشت و خواندن نت های موسیقی است که گنجایش حافظه شما را افزایش می دهد و با گذشت زمان، مغز شما خواهد آموخت که کارهای بیشتر را به در آن واحد بدون تکرار بیش از حد، انجام دهد و شما این اطلاعات را به یاد داشته باشید. همچنین، نواختن در گروه مانند اجرا در یک ارکستر باعث تقویت توانایی شما برای استخراج قطعات کوچکتر از اطلاعات کلی تر ذهن میگردد ، آهنگ های کوتاه مهارت های یادگیری بلند مدت شما را خواهد داد .
آموزش موسیقی باعث می شود شما منطقی تر شوید
یادگیری یک آلت موسیقی مانند آموزش سنتور مانند بازی های المپیک برای ذهن است. زیرا مغز به سختی می تواند آن را حل کند، به همین دلیل است افرادی که آموزش موسیقی داشته اند معمولا در ریاضی و علوم مهندسی در مراحل بعدی زندگی بهتر فرا می گیرند زمان خیلی مهم است هر چند: نتایج برای کسانی که از جوانی شروع می کنند بهتر است. "ذهن کودکان و نوجوانان 'هنوز کاملا شکل نگرفته"مغز آنها هنوز هم در حال توسعه و در حال تولیدات بیشتر است برای آموزش موسیقی، مغز بچه ها بیشتر آمادگی دارد در آموزش موسیقی شما نیاز به یک دسته از سیستم های هسته ای شناختی دارید. "مطالعات نشان می دهد که نمرات دروس حفظی این بچه ها بعد از یادگیری افزایش می یابد . آموزش سنتور را از هر سنی که شروع کنید دیر نیست و شما می توانید این ساز زیبای ایرانی را فرابگیرید.
آواز خواندن گروهی باعث می شود شما سر و حال باشید ارتعاشات ناشی از آواز خواندن از طریق بدن به طور همزمان سطح کورتیزول (هورمون استرس) را کاهش و سبب افزایش اندورفین می شود و ما احساس خشنودی و رضایت خواهیم کرد پیش بینی تغییرات ملودی گروه آواز سبب انتشار دوپامین شده و در نتیجه ما احساس شادی و سرخوشی میکنیم . تحقیقات دانشمندان مبین این است که گروه کر آواز سبب انتشار آنتی بادی S-IgA ، که باعث افزایش سیستم ایمنی بدن ما می شود به ویژه هنگامی که آهنگ در حال حرکت و اوج گرفتن است مثل قطعه دمینور موتزارت می توانید اگر نمی توانید گروهی را بیابید و یا با خواندن در گروه مشکل دارید و کمی خجالت می کشید، تنهایی آواز بخوانید.
گوش دادن به موسیقی سبب آرامش می شود آموزش موسیقی و گوش دادن به موسیقی نیز برای شما مفید خواهد بود. برای همین سعی کنید یک ساز را فرا بگیرید و ما به شما آموزش سنتور را پیشنهاد می کنیم عاشق گوش دادن به آهنگ مورد علاقه خود در طول مسیرتان به محل کار هستید؟ اینکار بیشتر از یک حواس پرتی سرگرم کننده است یک تیم از محققان سوئدی دریافتند که اغلب گوش دادن به موسیقی باعث کاهش سطح کورتیزول شما می شوند.در این مورد از موسیقی می توانید به عنوان قاتل درد های بزرگ استفاده کنید به طور همزمان احساسات و افکار شما را منحرف می کند، موسیقی همچنین دارای ظرفیت بیرون کشیدن نوستالژی و خاطرات است که اساسا یک مکانیسم است که کمک می کند تا در زندگی معنا به وجود آید تا بتوانیم از آن طریق با بحران موجود کنار بیاییم
ضربه زنی در موسیقی می تواند عملکرد مغز را بهتر کند برای عملکرد بهتر مغز آموزش موسیقی را به شما توصیه می کنیم. مغز شما می تواند با آموزش موسیقی و آلت های مختلف مانند سنتور بهتر عمل کند و موفق تر باشد. آموزش سنتور به عنوان ساز ایرانی برای روح و روان شما بسیار سازنده خواهد بود و در هر سنی شما می توانید موسیقی را در برنامه زندگی خود قرار دهید. برای آموزش سنتور ابتدا مطالعه و مشورت کنید و بعد با اساتید این حوزه تعامل داشته باشید تا او شما را راهنمایی کند.
برای شروع آموزش سنتور ابتدا باید سنتور را خریداری کنید برای این کار به این نکات توجه کنید
ساختمان و صنعت ساز: به اعتقاد اکثر اساتید سنتور سازی، سازهای با چوب گردوی تیره و راه راست و یا افرا دارای کیفیت صوتی بهتری هستند. البته نکته دیگر عمر یا مدت زمان خشک شدن چوب است که این فاکتور در تشخیص بسیار سخت است و باید به اطلاعات سازنده اعتماد کرد. هر چه عمر خشک شدن چوب بالاتر باشد این چوب از کیفیت بهتری برخوردار است
اگر یک متخصص بگوید صدای سازی یکدست است، این یک خبر خوب است. زیرا برای یکدست بودن صدا باید زحمت زیادی کشیده شود. یک نوازنده حرفه ای علاقه های به شنیدن تقه یا صداهایی مثل آن زیر مضرابش ندارد. زیرا این بدین معنی است که ضخامت صفحه و جنس آن و محل پل گذاری با هم تناسب ندارند و این یک ایراد مهم برای یک نوازنده حرفه ای است.
