سازهای بادی برنجی

سازهای اصلی بادی برنجی در ارکستر سنفونیک از زیر به بم عبرتند از:ترومپت،هورن، ترومبون وتوبا.انواع ترومپت و ترومبون اغلب در گروه های جاز و راک به کار می روند.

نوسان در سازهای بادی برنجی از لبهای نوازنده،هنگامی که در دهانی فنجانی شکل-یا قیفی شکل-ساز می دمد ایجاد می شود.نوسان ها در لوله ای ماپیچ تقویت و رنگ آمیزی می شوند.(شکل مارپیچ لوله برای اشغال فضای کمتروسهولت در جابه جایی و نواختن ساز است.) لوله درانتهای فراخ و بوقی شکل می شود. سازهای بادی برنجی امروزی به واقع

ازبرنج ساخته می شوند اما همتایان قدیمی ترآن ها از شاخ تو خالی جانوران،عاج،چوب و حتی شیشه ساخته می شده اند.

برخی از بادی های برنجی مانند کرنت،هورن باریتون، افونیوم وتوبای باس بیشتر در دسته های همنوازمارش کاربرد دارند.شکل کرنت مانند ترومپت است اما صدایی ملایم تر و هموارتر دارد.هورن باریتون، شبیه تو با اما وسعت صوتی آن مانند ترومبون است.افونیوم سازی تنور از خانواده ی توبا است.توبا ساز باس این خانواده است.

زیر و بم صدای بادی های برنجی،هم به واسطه ی تغییر فشار لب و هم به وسیله ی دریچه ها ولغزانه هایی که طول ستون هوای نوسان کننده را کم و زیاد می کنند تغییرمی یابد.

در ترومبون،لغزانه ای  u شکل که به دو لوله مستقیم متصل است به کار گرفته می شود.

نوازنده با راندن لغزانه به داخل یا خارج،طول موثر لوله را تغییر می دهد و نواختن صداهایی با زیر و بم های گوناگون را ممکن می کند. ترومپت،هورن و توبا از سه یا چهار دریچه برای راندن هوا در لوله ای طول موثرش با باز و بسته شدن این دریچه ها تغییر می کند بهره می گیرند.هر چه طول موثر لوله ای که هوا به درونش رانده می شود بیشتر باشد، ایجاد صوتی بم تر امکان پذیر می شود. به کار گیری دریچه از حدود1850 متداول شده است.پیش از آن،نوازندگان هورن و ترومپت برای تغییر وسعت صوتی سازشان،لوله های خمیده ی کمکی را در سازکار می گذاشتند.این سازها با رواج استفاده ز دریچه توانستند صداهایی بسیار متنوع تر ایجاد کرده و بیش از پیش انعطاف پذیر شوند.نوازندگان بادی برنجی می توانند با قراردادن یک سوردین در دهانه ی بوقی شکل ساز نیز صدای آن را تغییر دهند.سوردین یک ساز بادی برنجی،قطعه ای مخروطی از چوب یا پلاستیک است.

بادی های برنجی ساز هایی پر قدرتند؛هنگامی که قوی بنوازند بقیه ی ارکستر را از میدان به در می کنند.

این سازها در لحظه های اوج موسیقی و در ارائه عبارت های قوی و قهرمان به کارگرفته می شوند. سرعت اجرایی بادی های برنجی از سرعت اجرایی اغلب زهی ها و بادی های چوبی کمتر است و نیز کمتربه عنوان تکنواز به کار گرفته می شوند. این سازها اغلب یاد آور ماش یا مراسمی هستند که در فضای باز برپا می شود.آن ها طی سده های متمادی ساز هایی ساده و فقط قادر به ایجاد صداهایی معدود بودند و بیشتر برای ابلاغ علامت های نظامی، در آیین های مذهبی یا نواختن نواهای شکار به کار می رفتند.

فلوت از سازهای بادی چوبی (بی زبانه یا بی قمیش) است که بر خلاف دیگر سازهای این دسته صدای آن نه از لرزش قمیش بلکه از نوسان هوای دمیده شده بر لبه دهنی (یا تیغه هوائی) ساز تولید می‌شود.

فلوت جز سازهای بادی چوبی بدون زبانه می‌باشد.

این ساز جزء قدیمی‌ترین سازهای بادی محسوب می‌گرددکه قدمت برخی از آن که باستان‌شناسان یافته‌اند به ۵۰٬۰۰۰ سال پیش می‌رسد.

فلوت‌ها در گذشته از جنس چوب ساخته می‌شدند (به همین دلیل در قدیم از آن به عنوان ساز بادی چوبی نام برده می‌شد) ولی امروزه با وجود اینکه این ساز در زمره سازهای بادی چوبی قرار دارد، لیکن ملاک تقسیم بندی آن جنس و آلیاژی که در ساخت آن استفاده شده مد نظر نیست، بلکه نحوه تولید صدای آن است.

واژه فلوت در زبان‌های اروپایی به معنای نام کلی سازهای مشابه فلوت نیز بکار می‌رود. فلوت و ساز شرقی نی هم نوعی فلوت شمرده می‌شود. به‌طور کلی فلوت و نی سازهایی هم‌خانواده هستند.

برخی از ویژگی‌های این ساز:

با اینکه فلوت نیز جز سازهای بادی چوبی است ولی امروزه ان را از جنس طلا می‌سازند.

فلوت جدید را ((فلوت بوهم)) می‌نامند.

نت این ساز را با کلید سل می‌نویسند.
 

موتور محرک فلوت

سرساز یک فلوت، مهمترین قسمت آن فلوت است که نقش تولید صوت و تعیین کیفیت صدای فلوت را در اولین مرحله به عهده دارد. در این مقاله سعی داریم به معرفی این بخش از فلوت و اجزای آن بپردازیم…

ساختار سر ساز

واژه Head Joint (سرساز)، قسمت بالایی فلوت است، که سر نوازنده مقابل آن قرار می گیرد. این بخش قطعا مهم ترین قسمت یک فلوت است که با قرارگیری لب پایین نوازنده بر روی حفره Lip Plate (پلیت لب) و دمیدن هوا به درون آن، صوت تولید می شود.

Lip Plate (پلیت لب) توسط یک حلقه (رینگ) فلزی به نام Riser بر روی لوله سرساز نصب شده است. به طور کلی شکل Lip Plate (پلیت لب) یک فلوت و فرم حفره تعبیه شده بر روی آن، تعیین کننده رنگ صدای یک فلوت است که نوازنده آن را می نوازد.

یک مهره دکوراتیو کوچک و گرد، به نام Crown (تاج پادشاهی) بر روی بالای Head Joint (سرساز فلوت) تعبیه شده است. قطعه ای به نام Cork (چوب پنبه) یا مواد کامپوزیتی دیگر که به شکل استوانه در انتهای بالایی Head Joint (سرساز فلوت) تعبیه می شود که این دو (Cork & Crown) با اتصال رزوه (پیچ و مهره) به هم چفت می شوند. کارکرد اصلی این چوب پنبه، بسته نگه داشتن انتهای چپ فلوت و هدایت جریان هوا به سمت Body (بدنه فلوت) می باشد. لوله Head Joint (سرساز فلوت) به طور نا محسوسی با ساختار مخروطی ساخته می شود، به طوری که قسمت پایینی آن قطر بیشتر و قسمت بالایی آن، قطر کمتر دارد تا قطعه استوانه ای Cork (چوب پنبه) سفت و محکم در قسمت بالایی Head Joint (سرساز فلوت) قرار بگیرد. لازم به توضیح است که موقعیت قرارگیری دقیق Cork (چوب پنبه) از اهمیت زیادی برخوردار بوده و تعیین کننده کوک ساز می باشد.

اتصال به بدنه فلوت و کوک ساز

سر ساز یک فلوت از قسمت انتهایی آن به نام Tenon (زبانه) به قسمت Body (بدنه فلوت) متصل میشود. ولی این قسمت یک وظیفه مهم دیگر هم بعهده دارد و آن تنظیم کوک فلوت با افزایش و کاهش طول لوله فلوت، توسط نوازنده است. بدین ترتیب که وقتی نوازنده سرساز را اندکی به بیرون می کشد، طول کل لوله فلوت افزایش یافته و کوک ساز کمی افت می کند و برعکس وقتی سرساز را تا انتها در داخل Body (بدنه فلوت) وارد می کند، طول کل لوله فلوت به حداقل خود رسیده و کوک ساز بالاتر می رود.

فلوت چینی:

چین را می‌توان یکی از قدیمیترین کشورها در نواختن آلات موسیقی بویژه فلوت دانست. در چین فلوتهای مختلفی وجود دارد از جمله: ۱- Dizi: یکی از آلات اصلی موسیقی در چین است. علاوه بر این که از آن در موسیقی سنتی، اپرا و ارکستر استفاده می‌شود، به کشورهای غربی نیز راه پیدا کرده است. نواختن آن به صورت اریب می‌باشد. به طور عمده از چوب بامبو (خیزران) ساخته می‌شود و صدای بسیار زیبایی دارد. ۲- Xiao: سازی بسیار قدیمی می‌باشد. نواختن آن به صورت عمودی و جنس آن نیز از خیزران تیره رنگ است. ۳- Paixiao 4- Koudi: از جنس خیزران و بسیار کوچک و نازک می‌باشد. در سال ۱۹۷۱ توسط یکی از اساتید فلوت Dizi اختراع شد.

فلوت هندی (Bansuri):

این نوع فلوت در کشورهای هند و پاکستان نواخته می‌شود. از چوب خیزران ساخته شده و بر روی آن ۶ یا ۷ سوراخ وجود دارد. نواختن آن نیز به صورت اریب می‌باشد.

اوکارینا (Ocarina):

یکی از قدیمیترین سازهای موسیقی در جهان می‌باشد. ۱۲۰۰۰ سال قدمت! گذشته آن به چین برمی گردد ولی به مرور زمان به اروپا نیز راه پیدا می‌کند. نحوه صدا دهی آن تقریباً شبیه به فلوت ریکوردر می‌باشد. جنس آن معمولاً از سفال است ولی با پلاستیک، چوب، شیشه و فلز نیز ساخته می‌شود. تعداد سوراخهای آن هم ۴ تا ۱۳ عدد می‌باشد. صدای آن نیز بسیار زیباست. می‌توانید به کاست اوکارینا از آقای Diego Modena گوش کنید.

فلوت

از سازهای بادی چوبی است که نوع قدیمی آن از چوب و مدل امروزی آن از فلز ساخته می شود و دارای سه قسمت سر، بدنه و پایه است.دهانه آن در جنب لوله در قسمت سر ساز تعبیه شده است و قسمت انتهای سرساز بسته است. در قسمت بدنه و پایه سوراخ هایی وجود دارد که با کمک کلید هایی بسته و باز می شوند. در فلوت مانند بقیه ی سازهای بادی با تنظیم میزان دمیدن و تغییر حالت لب  می توان اصوات هارمونیک تولید کرد. محدوده صوتی این ساز سه اکتاو است و وقتی همه ی ارکستر مشغول نواختن هستند فلوت برای شنیده شدن ناگزیر است در محدوده بالایی خود به صدا درآید. صدای این ساز از نوسان هوا در لوله هایی که در قدیم از چوب ساخته می شده است ایجاد میشود ، امروزه این سازها لزوما از چوب ساخته نمیشود. در قرن یازده در اروپا رایج شد:بلک فلوت و فلوت فلاژوله. بعد از آن طی مراحل تکامل این سازها به فلوت امروزی نزدیک شدند. انواع دیگر فلوت پیکولو ،آلتو و باس است. لوله های ارگان را نیز ازانواع فلوت می توان برشمرد. طول فلوت پیکولو نصف فلوت معمولی است که زیرترین اصوات را در ارکستر تولید می کند و وسعت صوتی آن یک اکتاو زیرتر از فلوت معمولی است. وسعت صوتی فلوت آلتو یک فاصله ی چهارم بم تر از فلوت معمولی است. باخ و هندل از جمله آهنگسازانی هستند که برای این ساز آثاری از خود به جای گذاشته اند. نت این ساز را با کلید سل مینویسند.

در مورد فلوت، اکتاو پایین ضعیف و تا حدی پرنفس است، اما صدایی مخملی و پر احساس دارد که به خوبی در قطعه ی (بعد ازظهریک رب النوع) اثر دبوسی به نمایش گذاشته شده است.

ساز فلوت با ملودی های کشیده و طولانی ونیز پاساژهای سریع و روان کاملا آشنا است و صدایش به خاطر حالت سبکی و زینتی که دارد در قسنت های شبیه به (اسکرتسو) و آثار تزیینی و روان بسیار خوب است. اجرای نت های تکراری سریه، نت های دو زبانه و سه زبانه و ترمولو که بعدا توضیح داده خواهد شد، گام ها و آرپژهای سریع همگی بر روی این ساز عملی و موثر می باشند.

فلوت پیکولو

پیکولو به زبان ایتالیایی یعنی کوچک

با اینکه این ساز جز خانواده سازهای بادی چوبی است اما امروزه آن را از جنس فلز میسازند، این ساز کوچکترین ساز خانواده بادی چوبی ها و ارکستر میباشد .

طول این ساز ، نصف فلوت است. دارای زیرترین گستره ی صوتی در بادی چوبی ها و ارکستر ( دوره رمانتیک به بعد) میباشد، این ساز یک اکتاو زیر تر از نت نوشته شده صدا میدهد. نت این ساز را با کلید سل مینویسند.