سنتور

سازهای ایرانی
سازهای کلاسیک
سازهای دیگر
آوازها
سازهای کودک

سنتور

تاریخچه

سنتور سازی است به شکل ذوزنقه ی متساوی الساقین واز ساز های ذهی مضرابی(زخمه ای) مطلق است که در ساخت آن چوب و فلزبه کار می رود.
این ساز را نشسته،در حالی که ضلع بزرگتر آن به صورت افقی در مقابل نوازنده قرار دارد، با دو مضراب چوبی می نوازند. سنتور نیز مانند دیگر ملّی و محلی در اندازههای مختلفی ساخته می شود. نوع سنتوری که در اینجا بررسی می شود،سنتور معمول وتثبیت شده ی نه خرک سل کوک است.
اجزای اصلی این سازعبارت اند از:جعبه صوتی،خرک،گوشی وسیم گیر.
برای ساخت سنتور از چوب های محکم مانند گردو،آزادو فوفل استفاده می شود.

انواع دیگر سنتور
1.سنتور معمولی،در اصطلاح(سل کوک)،دو ردیف 9تایی خرک در طرفین صفحه دارد که نت(دو) در آن هم صدا با ( دو) دیاپازون است وساز استاندارد آموزش  وکتاب های درسی ست.
2.سنتور(لاکوک)،دو ردیف 9تایی خرک در طرفین صفحه دارد که نت(دو)درآن همصدا با (ر) دیاپازون است. این سنتور در اندازه کوچک تر ساخته می شود واز ساز های انتقالی ست، یعنی باید برایش یک پرده پایین تر نت نویسی کرد و برای اجرا در گروه نوازی ها مناسب است.
3.سنتور باس که جعبه ی صوتی آن بزرگ تر از سنتور معمولی ست سیم هایی با روکش فلزی در ضخامت های مختلف دارد و ازروی خرک یا دو سیم می گذرند. صدا دهی این سنتور که هنوز دردست تجربه است وعمومیت لازم را نیافته است یک اکتاو بم تر از سنتور معمولی ست.
4.سنتور کروماتیک: در این نوع سنتورخط ملودی به سختی اجرا می شود و بیشتر برای همراهی در گروه نوازی های بزرگ به کار می رود و وسعت صدای آن برابر با وسعت سنتورمعمولی ست و خرک های بیشتر برای ایجاد نیم پرده و ربع پرده های اضافی دارد. نت نویسی سنتورکروماتیک  با کلید سل است و30 خرک بزرگ و کوچک برای ایجاد 41 صدا روی صفحه دارد.
5.سنتور کروماتیک  بم(باس) با ساختار سنتور کروماتیک یک چهارم درست (شامل8 صدا)،ازطرف ضلع بزرگ تر خرک هایی اضافه دارد واین صداها با کلید (فا) خط چهارم نت نویسی می شوند.این سنتور جمعاً دارای35 خرک برای ایجاد35 صدا روی صفحه است و البته در قسمت صداهای بالا چند خرک متحرک کمتر دارد.
امکانات اجرایی سنتور
در این ساز، دوبل نت،انواع پاساژ های طولانی،،آرپژ،تریل،تکیه ها،امتداد زمان هایی با کشش طولانی به وسیله ی مضراب ریز،استاکاتو و بیشتر حالت های قابل اجرا هستند.
سنتور،سازیست با قابلیت تک نوازی که در گروه نوازی ها نیز جایگاهی مستحکم دارد.
گاه سنتورهایی با تعداد بیشتری خرک(10،11،12) نیز به کارگرفته شده که کاربرد آموزشی نداشته است.

 

آموزش دف  - آموزش تار - آموزش سه تار آموزش پیانو - آموزش گیتار آموزش آواز - آموزش سنتور - ارف - باله کودکان - نقاشی کودکان - آموزشگاه موسیقی  -  آموزشگاه موسیقی غرب تهران

ساختار فیزیکی


جعبه  صوتی
جعبه صوتی سنتوردو صفحه ذوزنقه شکل هستند که با کلاف های چهارگانه ی جانبی به یکدیگرمتصل شده اند.معمولا ضلع بزرگتر این سازحدود90 وضلع کوچک ترآن36 سانتی متر،و ارتفاع سطوح جانبی هر یک،6 و قاعده آن 26 سانتی متر است.
صفحه رو
این صفحه از مرغوب ترین قسمت چوب انتخاب می شود و دو گل مشبک در طرفین صفحه برای خروج صدا ایجاد می کنندودو ردیف نه تایی خرک در طرفین صفحه برای عبور سیم ها می گذارند.
پل ها
داخل جعبه ی صوتی سنتور پل هایی استوانه ای شکل(به قطر یک مداد معمولی) بین صفحات زیر و رو در محل های معین می چسبانند.
وضیفه پل ها این است که فشارصفحه د رو را کنترل واز نشست کردن و تغییر شکل یافتن صفحه جلوگیری کنند. پل ها ضمناً درایجاد تعادل وتن صدای ساز نیز موثرند.محل اتصال پل ها به نسبت موقعیت چوب متفاوت است.
در ساخت بعضی سنتورها،به ویژه سنتورهایی که جعبه ی صوتی شان بزرگ تر از پل های شانه ای نیز استفاده می شود.

 

خرک
قطعه ی کوچک چوبی استوانه ای به ارتفاع تقریبی 2 وقطر 1/5 سانتی متر است که از یک طرف،انتهای پهن ومسطح آن روی صفحه قرار می گیرد واز طرف دیگر دارای برش هایی در سطوح جانبی است. روی خرک شیار کم عمقی برای مفتول روی خرک ایجاد میکنند.تعداد خرک های سنتور 18 عدد است که 9عدد طرف چپ و 9 عدد طرف راست سنتور قرار می گیرد وازروی خرک های یک گروه چهار تایی سیم که  هم صدا کوک
می شوند می گذرند.بهتر است ارتفاع خرک های طرف راست2 میلی متر کوتاه تر از خرک های طرف چپ گرفته شوند تا سیم های طرف چپ در اصطلاح سوار بر سیم های طرف راست باشند.
اگر خرک های طرف چپ  گرفته شوند در فاصله یک سوم طول سیم ها قرار بگیرند، در جلو(پوزیسیون دوم) وپشت خرک(پوزیسیون سوم) فاصله ی اکتا و شنیده می شود و اگر خرک های طرف های طرف راست درفاصله ی یک نهم طول سیم ها قرار بگیرند اکتا و چهارم مسعت سنتور شنیده می شود(پوریسیون چهارم)
مفتول روی خرک
روی شیارهر خرک  مفتولی فلزی از نوع ساچمه به طول  1.5 سانتی متر و قطر2میلی متر وجود دارد که مانع تماس سیم با چوب می شود و به این ترتیب صدای سیم ها شفاف تر به گوش می رسد.
گوشی ها
گوشی های سنتور، 72 میله از جنس فولاد یا فلزات ضد زنگ هستند که در ردیف های چهار تایی(جمعاً 18 ردیف) در داخل بدنه ی کلاف سمت راست سنتور قرار گرفته اند. قسمت بیرونی گوشی ها به صورت مستطیل،گاه به صورت مربع وگاه چند بر است. طول گوشی ها گاه به صورت مخروط (کونیک)تراش می خورند. تراش قسمت بیرونی دارای سوراخی است که یک سرسیم داخل آن فرو می رود واضافه ی سیم(چند سانتی متر)دور آن پیچیده می شود.
کلید کوک
وسیله ای فلزی به صورت است.قسمتی که در دست قرار می گیرد.ممکن است ازجنس چوب باشد ودرانتهای قسمت دیگر،سوراخ کم عمقی به شکل تراش سر گوشی وجود دارد.
شیطانک
دو قطعه چوب باریک وبلند وکم ارتفاع به طول قاعده ی ذوزنقه اند که در طرفین راست وچپ صفحه ی رویی سنتور چسبانده شده اند ودر سطح رویی آنها شیار های افقی کم عمقی به فاصله ی یک میلی مترو به تعداد سیم های سنتور برای عبور هر سیم ایجاد شده اند.درطول این دو شیطانک نیز شیاری وجود دارد که مفتولی فلزی،باهمان طول،دران  جای گرفته است.قطرمفتول روی شیطانک یک تا یک و نیم میلی متر است.
سیم گیر
72مفتول فلزی کوچک(ساچمه) در ردیف های چهارتایی به طول 2.5 سانتی متر وقطر1.5 میلی متر هستند که در بدنه ی کلاف سمت چپ قرار دارند. نیمی ازطول هر سیم گیر،داخل چوب کلاف و نیم دیگر آزاد است که گره ی هرسیم جداگانه به هریکی از آنها می افتد.
        تعداد وجنس سیم ها
سنتور72 سیم دارد که36 سیم آن در گروه های چهار تایی روی خرک طرف راست قرار دارند و رنگشان زرد و از آلیاژمس یا برنج  هستند و 36 سیم آن نیز در گروه های چهار تایی روی 9 خرک طرف چپ قرار دارند و رنگشان سفید و فلزی فنری هستند وقطرآنها در هردو طرف0.40 است.
        وسعت
وسعت معمول صدای سنتوریک نت بیشتر از سه اکتاو است واگر از پوزیسیون چهارم استفاده شود این وسهت بیشتر می شود.
        کوک سیم ها
سنتور دارای 27 صدا در سه پوزیسیون است که با توجه به نیاز نوازنده کوک های مختلفی خواهد داشت.
کلید نت نویسی
نت نویسی سنتور با سل خط دوم حامل است.
مضراب
سنتور با دو مضراب چوبی به طول22 سانتی متر نواخته می شود و هر یک از این مضراب ها از سه قسمت تشکیل شده :
_ حلقه ی مضراب حالت نیم دایره دارد و زایده ی کوچکی در انتهای آن وجود دارد و با انگشت های شست و سبابه و میانی دور حلقه را می گیرند.
_ساقه ی مضراب ترکه ی باریکی ست بین حلقه سرمضراب
_سر مضراب کمی پهن تر ساخته می شود ومحل اصابت به سیم هاست. چنان که ازچند دهه ی گذشته معمول شده،سر مضراب کمی را با پارچه ی ضخیمی(اصطلاحاً نمد)می پوشاند تا صدای گرم و لطیف تری حاصل شود. بهترین چوب برای ساختن مضراب، چوب گردو،شمشاد وآزاد است.

 

کلیپ 1
کلیپ 2
کلیپ 3
کلیپ 4